Inteligentny i wymagający Border Collie z półdługą, nastroszoną sierścią wciąż spełnia głównie zadanie psa pasterskiego, wobec czego na psa rodzinnego nadaje się wyłącznie pod określonymi warunkami. Spis treści CharakterNie dla początkującychWyglądHistoriaHodowlaDla kogo nadaje się Border Collie?ZdrowiePielęgnacjaPożywienie dla Border CollieUtrzymanie: Czego potrzebuje Border Collie? Charakter Border Collie pasterstwo ma we krwi. Za sprawą niewiarygodnego wręcz zamiłowania do pracy oraz z całą pewnością wartej wspomnienia w tym miejscy wysokiej inteligencji pies tej rasy potrafi bez wysiłku utrzymać w ryzach niejedno stado zwierząt. Wybitnym fachowcem jest zwłaszcza w zakresie wypasania owiec. Bez problemu zagania je w dowolnym kierunku, przeprowadza przez bramki do zagrody lub oddziela pojedyncze zwierzęta od pozostałych. Jest zupełnie samodzielny, jednak zawsze ściśle współpracuje z pasterzem, od którego chętnie przyjmuje nowe zadania. Z kompetentnym właścicielem, który zna i docenia umiejętności Border Collies, psy te okazują się być łatwe do ułożenia i posłuszne. Border Collies są poza tym bardzo wrażliwe i odczuwają silną potrzebę przypodobania się człowiekowi za wszelką cenę. Połączenie ogromnej chęci do pracy z ową potrzebą przypodobania się prowadzi do tego, że Border Collie pracowałby do upadku, gdyby jego Pan nie zarządziłby przerwy na odpoczynek. Poza fizycznym i (jeszcze istotniejszym) umysłowym zaangażowaniem, których ten temperamentny i wytrzymały pies potrzebuje w dużych ilościach, kompetentny i doświadczony właściciel powinien nauczyć go również, kiedy może odpoczywać oraz w jakich sytuacjach stado nie wymaga jego stałego nadzoru. Nie dla początkujących Wczesna socjalizacja i konsekwentne wychowanie są dla tego pasjonującego psa pasterskiego tak samo ważne, jak wyważone utrzymanie z odpowiednią ilością fizycznej i mentalnej aktywności. Za sprawą pojętności, chęci do nauki i podejmowania wyzwań oraz wierności wobec swojego człowieka Border Collie jest z jednej strony łatwy do wychowania, z drugiej jednak równie szybko może nauczyć się on złych nawyków. Błędy i słabe punkty w wychowaniu Border Collie wyczuje bezbłędnie i będzie doskonale wiedział, jak je na swoją korzyść wykorzystać. Właściciel Border Collie powinien mieć odpowiednio dużo doświadczenia i wiedzy, by szybko eliminować błędy wychowawcze, a najlepiej w ogóle ich nie popełniać. Wygląd Uważny wzrok Border Collie, który w trakcie wykonywania zadania szybko się zmienia, zdradza wiele o jego osobowości. Kiedy ma sprawować kontrolę nad stadem, jego spojrzenie staje się baczne i surowe, co dodaje mu autorytetu. Innym niecodziennym zjawiskiem, które ściśle związane jest pasterskimi zadaniami psów tej rasy, jest ich typowa, przyczajona postawa podczas pracy, która odzwierciedla najwyższy poziom koncentracji – nachylona głowa oraz ogon zawinięty pod brzuch. © JLSnader / Atletyczny i wytrzymały Muskularne, atletyczne i proporcjonalnie zbudowane ciało Border Collie, jak również jego zręczne ruchy, świadczą o szybkości, zwinności i wytrzymałości. Łapy podczas biegu odrywa lekko od ziemi i porusza się tak ukradkiem z bardzo dużą prędkością. Ciało ma raczej dłuższe niż wyższe, u samców wysokość w kłębie wynosi maksymalnie 55 cm; samice są zwykle niższe i osiągają do 45 cm w kłębie. Waga, która powinna pozostawać w odpowiednim stosunku do ciała, wynosi od 13 do 22 kg. Dwie długości sierści, wiele wariantów barwnych Sierść Border Collie według standardu rasy występuje w dwóch długościach: Istnieje wariant długo- i krótkowłosy. U Border Collie długowłosego grzywa, spodnie i kita są wyraźnie widoczne. Na pyszczku, uszach, z przodu przednich łap oraz na tylnych łapach od stawu skokowego aż do podłoża włosie jest natomiast także i u długowłosego Border Collie krótkie i gładkie. Oba warianty sierści cechują się gęstym włosem okrywowym oraz grubym podszerstkiem, który stanowi niezawodną ochronę przed każdą niesprzyjającą pogodą. Najbardziej kojarzonym wariantem umaszczenia Border Collie jest umaszczenie czarno-białe, jednak w tej kwestii rasa cechuje się wyjątkowym bogactwem wariantów. Standard zezwala na niemal wszystkie możliwe umaszczenia, przy czym biel nie powinna nigdy stanowić barwy dominującej. Poza umaszczeniem czarno-białym możliwe są między innymi: czerwone, niebieskie, Blue-Merle, Red-Merle czy Lilac. Każde umaszczenie może wykazywań oznaczenia tan. W zależności od umaszczenia sierści nos Border Bollie jest czarny, brązowy lub grafitowy. Szeroka głowa z wyraźnie zarysowanym stopem zakończona jest krótkim masywnym pyszczkiem z ostrymi niczym sekator łamaczami. Owalne, średniej wielkości oczy są z reguły brązowe – tylko w przypadku osobników o umaszczeniu Blue-Merle są częściowo lub w całości niebieskie. Średniej wielkości uszy mogą być odstające sztywno lub lekko oklapnięte do przodu. Długi, zwisający ogon osadzony jest nisko i nigdy nie jest przez Border Collie noszony na grzbiecie. Historia Wskazówkę, skąd geograficznie pochodzi rasa Border Collie, daje już sama jej nazwa. Z angielskiego wyraz „border” oznacza granicę, w tym przypadku konkretnie granicę pomiędzy Anglią a Szkocją. Od setek lat pasterze trzymali tam psy, których pomoc w wypasie owiec była niezawodna, i które dobrze znosiły surowy klimat tamtych okolic. Pierwsza wzmianka o ponadprzeciętnie wytrzymałym i skorym do pracy psie pasterskim, który panuje nad stadem jak pies żadnej innej rasy, znajduje się w książce „De Cannibus Britannicus“ (ang. „Of Englishe Dogges“) autorstwa Johna Caiusa z roku 1576. Wówczas psy te nie były wprawdzie znane pod nazwą „Border Collies”, jednak opis Caiusa bardzo przypomina te znane dziś psy rasowe. Protoplasta rasy Old Hemp Celowa hodowla Border Collies na psy pasterskie rozpoczęła się w końcówce XIX wieku. Protoplastą rasy był pies o imieniu Old Hemp, który na świat przyszedł w 1893 i już w wieku 12 miesięcy imponował ponadprzeciętnymi cechami idealnego psa pasterskiego. W tamtym czasie organizowano tak zwane „Sheepdogtrails“ czyli zawody psów pasterskich, podczas których Old Hemp raz po razie przekonywał o swoich wyjątkowych zdolnościach i szybko stał się najbardziej pożądanym samcem do rozrodu w hodowlach celowych. Old Hemp spłodził ponad 200 szczeniąt, które jego cechy przekazywały dalej. Wiele spośród dzisiejszych Border Collies pochodzą w prostej linii od protoplasty rasy. Nazwa rasy „Border Collie”, która oddzieliła ją od innych Collies, została użyta po raz pierwszy w roku 1915 przez Jamesa Reida. Był to pierwszy kierownik towarzystwa International Sheep Dog Society (ISDS), które od 1906 roku organizuje wspomniane wcześniej zawody „Sheepdogtrails“. Do dziś jest to ważne kryterium w określaniu zdolności Border Collie do pasterstwa. Według ISDS poziom tych zdolności decyduje także o tym, czy dany osobnik nadaje się do kontynuowania hodowli. Standard rasie, który uwzględniał także cechy jej wyglądu, opracowała dopiero FCI (Fédération Cynoloqique Internationale), która jako samodzielną rasę oficjalnie uznała Border Collie w 1976 roku. © AnnuO / Hodowla Przez długi czas Border Collies hodowano wyłącznie jako psy pasterskie. Wykształcenie osobników chętnych do pracy, wytrzymałych i posłusznych oraz rzecz jasna posiadających zdolności pasterskie było głównym założeniem w działaniach celowych hodowli. Dopiero w ostatnich kilku latach hodowcy rozpoczęli kształtowanie Border Collie na psa rodzinnego. Za sprawą coraz bardziej popularnego sportu dla psów Agility, a także filmowi familijnemu „Babe – świnka z klasą” zainteresowanie psami rasy Border Collie znacznie wzrosło, nie tylko wśród pasterzy. Jednak nawet najwytrwalsze wysiłki hodowców, by wyhodować spokojniejszą wersję Border Collie, która nadawałaby się na psa rodzinnego, nie mogą w tak krótkim czasie wpłynąć znacząco na wypracowywane przez stulecia cechy tej pasterskiej rasy. Dla kogo nadaje się Border Collie? Ze względu na zdrowie i samopoczucie zwierzęcia przed zakupem Border Collie koniecznie należy odpowiedzieć sobie szczerze na pytanie, czy jest się w stanie zaspokoić w sposób należyty wymagania tej rasy. Nawet wielogodzinne spacery, wycieczki rowerowe czy Agility same nie wystarczą, by zaspokoić wrodzony pociąg do pracy Border Collie. Niedostateczne umysłowe zaangażowanie psa tej rasy nierzadko prowadzi do problematycznych aktów zachowania z jego strony, jak na przykład próba „przewodzenia” dzieciom lub innym zwierzętom, oraz zachowań agresywnych, co zaprzecza obrazowi przyjacielskiego psa rodzinnego. Border Collie szczęśliwy będzie w rękach czynnego pasterza lub profesjonalisty w zakresie wychowania psów, który ma na uwadze typowe dla jego rasy cechy charakteru i sposoby zachowania oraz wie, jak naprowadzić je na dobre tory. Doświadczeni właściciele, którzy są w stanie poświęcić większą część dnia na umysłowe i fizyczne zaangażowanie Border Collie, a przy tym zagwarantują mu bezpieczeństwo, spokój i obecność, z całą pewnością będą cieszyli się wiernym i niezawodnym kompanem, który odnajdzie się w takim wypadku także i w domu z rodziną. Zdrowie Zaspokajanie potrzeb umysłowych i fizycznych psów rasy Border Collie stanowi dla wieku właścicieli nie lada wyzwanie, jednak w kwestiach zdrowotnych rasa ta z reguły nie sprawia wielu problemów. Border Collies to wytrzymałe psy, mało podatne na choroby. Jednak także one wykazują niestety choroby typowe dla rasy. Tak jak u innych Collies, u Border Collie występuje stosunkowo często defekt MDR1 – mutacja genu, która prowadzi do nadwrażliwości na różne substancje czynne. Border Collies dziedziczą także choroby oczu, na przykład postępujący zanik siatkówki czy anomalię oczu Collie, zaburzenia metaboliczne, na przykład lipofuscynozę ceroidowę (łac. ceroid lipofuscinosis – oraz chorobę szpiku kostnego, tzw. TNS (zespół uwięźniętych neutrofilów). Ponadto, tak jak wiele innych ras psów, Border Collies cechuje tendencja do rozwijania schorzeń stawów, np. dysplazji stawu biodrowego, oraz tendencja do epilepsji. Pielęgnacja Pielęgnacja Border Collies w porównaniu do zaspokajania ich fizycznych i umysłowych potrzeb wymaga niewiele czasu. Niemniej jednak także Border Collie musi zostać do rytuałów pielęgnacyjnych przyzwyczajony. Do zachowania zdrowia i pięknego wyglądu sierści psów tej rasy konieczne jest jej regularnie szczotkowanie. Zwłaszcza u osobników długowłosych mogą bowiem powstawać trudne, nieprzyjemne kołtuny. Ponadto właściciel Border Collie powinien regularnie kontrolować stan uszu, zębów i oczu swojego pupila oraz w razie potrzeby umiejętnie je oczyszczać. Dzięki temu można nie tylko odpowiednio wcześnie rozpoznać infekcje i rozpocząć leczenie, lecz także całkowicie ich uniknąć. Pożywienie dla Border Collie Znaczny wpływ na zdrowie psa ma jego dieta. Nie ma rzecz jasna jednego idealnego rozwiązania żywieniowego dla psów rasy Border Collie. To, czy dana karma będzie dobra dla psa, nie zależy tak bardzo od jego rasy, ale raczej od wielu indywidualnych czynników. Wiek, płeć, waga i ogólny stan zdrowia psa odgrywają tutaj tak samo ważną rolę, jak warunki, w których żyje, czy poziom jego aktywności fizycznej. Szczenięta potrzebują innego pożywienia niż psy dorosłe, a jeszcze innego potrzebują psy starsze. Psy z alergią czy nadwagą muszą być odżywiane inaczej niż psy zdrowe. Oczywiście, Border Collies, które trudnią się zaganianiem stada, wykazują inne zapotrzebowanie energetyczne niż ci przedstawiciele rasy, którzy prowadzą spokojniejszą egzystencję jako psy rodzinne. © Elayne / Mięsożerna rasa psa Zasadniczo zarówno u pracującego, jak i u rodzinnego Border Collie mięso powinno znajdować się zawsze na szczycie listy składników w pokarmie. Psy są wszystkożerne, jednak ich cały układ pokarmowy, a także szczęka przystosowane są przede wszystkim do przyjmowania mięsa. Zawarte w mięsie białka stanowią dla psa ważne źródło energii. Przy stosowaniu coraz bardziej popularnej metody żywieniowej typu BARF, a więc karmieniu surowym mięsem, należy zrezygnować z wieprzowiny, ponieważ z nią przenoszone są – nawet, jeśli nieczęsto – pasożyty, bakterie i insekty. Wszystkie inne rodzaje mięs można natomiast bez wahania podawać psu w postaci surowej. Dla stuprocentowej pewności jednak mięso, które chcesz podać na surowo, możesz włożyć do zamrażarki na około tydzień. W ten sposób zabijesz ewentualne patogeny. Co jeszcze powinno znaleźć się w diecie Border Collie Poza mięsem w diecie Border Collie powinny się znaleźć naturalne warzywa i niektóre owoce. Aby optymalnie zaopatrzyć psa w substancje odżywcze, zaleca się również podawanie mu olejów, które zawierają kwasy tłuszczowe omega-3, na przykład oleju z łososia. Surowe jajko wpłynie z kolei korzystnie na wygląd sierści Collie. Od czasu do czasu psu tej rasy podawać można kości, co wspierać będzie zdrowie jego zębów. Należy przy tym pamiętać, by były to kości bezpieczne, które nie spowodują zagrażających życiu zwierzęcia zranień w przewodzie pokarmowym. Utrzymanie: Czego potrzebuje Border Collie? Zbilansowana dieta, umiejętna i regularna pielęgnacja oraz troska o kondycję fizyczną i umysłową to podstawy dla zdrowego i szczęśliwego życia każdego psa. Utrzymanie, które odpowiada istocie Border Collies, stanowi duże wyzwanie. Ograniczona przestrzeń, właściciel, który poświęca psu zbyt mało czasu i zaniedbuje jego potrzeby fizyczne i psychiczne, doprowadzą z całą pewnością do problemów wychowawczych. Border Collie zdecydowanie nie jest psem, z którym można uprawiać troszeczkę sporu, i który dopasuje się do warunków. Ten pies pasterski łaknie pracy i odpowiedzialnych zadań – nawet, jeśli trzymany jest jako pies rodzinny. Jeśli stwierdzisz, że jesteś w stanie podołać wymaganiom psa rasy Border Collie i poświęcić mu odpowiednio dużo swojego czasu, oraz dysponujesz dostateczną wiedzą i doświadczeniem w zakresie wychowania psa, zyskasz sobie z całą pewnością wiernego, inteligentnego i żywiołowego kompana, który będzie u Twojego boku nie tylko w dobrej formie fizycznej, ale i psychicznej. Zapraszamy do lektury artykułu „Adopcja szczeniaczka: Wskazówki i podstawowe wyposażenie”! Najczęściej polecane 11 min 536 Buldog francuski Sympatyczny pies małej rasy, który za sprawą swojego uroku i przyjaznego usposobienia przekona do siebie chyba każdego.

Charakter rasy golden retriever Golden retriever ma umiarkowany temperament, wesołe usposobienie, jest przyjacielski i zrównoważony. Mocno przywiązuje się do rodziny, nie powinno się go więc izolować. Jego gotowość stałego towarzyszenia właścicielowi i wylewność mogą być czasem męczące. Golden retriever chętnie się podporządkowuje, przy czym suki są z reguły spokojniejsze i bardziej nastawione na współpracę z opiekunem, a samce odznaczają się większą pewnością siebie, przez co czasem bywają samowolne. Golden retrievery uchodzą za doskonałych towarzyszy dla dzieci. Cierpliwe i wyrozumiałe, potrafią obchodzić się z maluchami bardzo delikatnie. Nie można jednak zapominać, że to duże, silne czworonogi i mogą niechcący np. przewrócić dziecko, dlatego ich kontakty z kilkulatkami należy nadzorować. Młodsze pociechy nie powinny też samodzielnie wyprowadzać tych psów na spacery. Jeśli szukamy dobrego stróża, golden retriever na pewno się w tej roli nie sprawdzi. Ufny i łagodny w stosunku do ludzi, równie serdecznie przywita naszych znajomych, jak i włamywacza. Golden retriever nie nadaje się również na psa podwórkowego i trzymanego w kojcu. Odseparowany od członków rodziny będzie nieszczęśliwy i sfrustrowany. Na ogół dobrze układają się jego stosunki z innymi psami i zwierzętami domowymi. Golden retriever bez problemu zaakceptuje kota, świnkę morską czy królika. Z reguły nie wszczyna bójek z obcymi psami, choć zdarzają się wyjątki – najczęściej spowodowane błędami wychowawczymi lub wadliwą psychiką. Golden retriever jest aktywny, wytrzymały i energiczny. Wymaga sporo ruchu, ale intensywnych treningów nie należy zaczynać zbyt wcześnie. Dorosłemu zwierzakowi powinno się zapewnić dziennie godzinę lub dwie godziny spaceru połączonego z ćwiczeniami i wykonywaniem poleceń. Trzeba pamiętać, że żywiołem goldena jest woda – każde jezioro, rzekę czy kałużę uzna za doskonałe miejsce do kąpieli, niezależnie od pogody i pory roku. Większość przedstawicieli tej rasy ma niestety skłonność do zjadania odpadków. Umiejętności Golden retrievera myśliwi cenią za delikatny chwyt, który sprawia, że aportowana przez niego zdobycz nie zostaje uszkodzona. Przedstawiciel tej rasy jest też świetnym tropicielem. Obecnie golden retrievery to głównie psy do towarzystwa, ale ich szybkość uczenia się, dokładność i doskonałą pamięć wykorzystuje się w wielu dziedzinach. Wykrywają narkotyki, substancje łatwopalne, ładunki wybuchowe, wycieki gazu. Pracują jako psy lawinowe, gruzowiskowe, ratownicze i tropiące. Golden retrievery świetnie sprawdzają się w dogoterapii, są przewodnikami niewidomych, asystują niepełnosprawnym, potrafią wyczuć spadek poziomu cukru we krwi czy ostrzec chorych na padaczkę przed zbliżającym się atakiem. To jednak nie wszystkie możliwości psów tej rasy – golden retrievery nadają się do uprawiania psich sportów, agility, obedience, flyballu, dogtrekkingu czy tropienia. Mogą brać udział w próbach pracy retrieverów (są dobrowolne), podczas których sprawdza się naturalne zdolności czworonogów do podjęcia i przyniesienia aportu z wody i z lądu. Do uzyskania tytułu Międzynarodowego Championa Piękności ( lub prawa startu w klasie użytkowej na wystawie konieczny jest dyplom uzyskany podczas konkursu pracy retrieverów – różni się od prób pracy stopniem trudności i liczbą zadań – lub konkursu psów tropiących. Szkolenie i wychowanie Golden retrievera cechują inteligencja i zapał do pracy. Nie lubi bezczynności, zatem do pełni szczęścia potrzebuje zadań do wykonania. Nauka przychodzi mu łatwo, a przy tym nie nudzi się i chętnie powtarza ćwiczenia. Ulubiony smakołyk, pochwała czy zabawa z właścicielem będą dla niego najlepszą motywacją. Nie należy go ostro traktować ani na niego krzyczeć, gdyż wtedy golden retriever straci zaufanie do przewodnika i odmówi współpracy. Golden jest psem delikatnym i z natury potulnym, więc prowadzenie szczeniaka zbyt twardą ręką złamie jego charakter. Z kolei brak konsekwencji i pozwalanie pupilowi na wszystko prowadzi do samowoli i nieposłuszeństwa. Szczenięta tej rasy powoli przyzwyczajają się do nowych sytuacji, dlatego socjalizację trzeba zaczynać wcześnie. Mały golden retriever powinien poznawać ludzi i inne psy, należy zabierać go w ruchliwe i głośne miejsca oraz przyzwyczajać do jazdy środkami komunikacji. Warto wybrać się na zajęcia do psiego przedszkola. W okresie intensywnego wzrostu nie powinno się przeprowadzać forsownych treningów ani pozwalać szczeniakowi na gonitwy ze starszymi od niego psami. Gdy następuje wymiana zębów, lepiej nie bawić się w przeciąganie, by nie doprowadzić do deformacji zgryzu. Golden retrievery mają skłonności do noszenia rzeczy w pysku, choć z reguły ich nie niszczą. Jeśli zamierzamy brać z psem udział w konkursach czy próbach myśliwskich, nie należy go za to karcić, bo nie będzie chciał potem podjąć aportu. Najlepiej wymieniać przedmioty na smakołyki albo całkowicie ograniczyć mu do nich dostęp. Dla kogo ta rasa Golden retriever to doskonały pies rodzinny. Wrażliwy i posłuszny, nie wymaga dużego doświadczenia, ale nie nadaje się dla domatora. Łagodność właściciela jest równie ważna dla prawidłowego rozwoju zwierzaka, jak konsekwencja oraz zapewnienie mu ruchu i zajęć. Golden retriever odnajdzie się zarówno w dużej rodzinie, jak i u osoby samotnej, pod warunkiem że poświęci ona psu wystarczającą ilość uwagi. Psiaki tej rasy dobrze czują się i w domach z ogrodem, i w mieszkaniach.

Bywają optymistkami i pesymistkami, mają humory, potrafią się bawić jak dzieci. Świńskie osobowości nie przestają zadziwiać naukowców. Pewnego dnia laboratoria uniwersytetu w Newcastle w Wielkiej Brytanii zamieniły się w prawdziwy chlew. W kilku pomieszczeniach badacze urządzili 36 świniom mieszkania. Jedne miały betonowe podłogi i drewniane klocki do czochrania się, inne były bardziej luksusowe, miały więcej przestrzeni i wygodne posłania z grubej warstwy słomy. Potem przez kilka dni naukowcy obserwowali ich mieszkańców. O tym, że domowe świnie są mądre i wrażliwe, zoolodzy wiedzą od dawna. Teraz okazało się, że świnie nie tylko są bardzo wrażliwe na otoczenie, ale też mają różne nastawienie do świata. Praca naukowców z Newcastle, opisana w jednym z ostatnich numerów „Biology Letters”, nie polegała jedynie na obserwacji tego, jak zachowują się świnie w swoich mniej lub bardziej luksusowych chlewikach. To był dopiero pierwszy krok do wykazania, jak bogate życie wewnętrzne mają te zwierzęta. Naukowcy już wcześniej wiedzieli, że są świnie o osobowościach, które nazywali proaktywnymi – takie zwierzęta cechuje większa ruchliwość, upodobanie do zmienności. I są też świnie nazywane reaktywnymi – mniej aktywne i raczej ostrożne. To typy osobowości podobne do ludzkich – jedni są raczej ekstrawertykami, inni introwertykami. U nas cechy te w połączeniu z aktualnym nastrojem wpływają na to, jak podchodzimy do życia. Pytanie, czy u świń jest tak samo? Aby się tego dowiedzieć, badacze dobrali do eksperymentu świnie o proaktywnym i reaktywnym temperamencie. Następnie wykonywali z nimi proste ćwiczenie – umieszczali w pustym pomieszczeniu dwie miski, jedną z pysznymi, powleczonymi cukrem owocami, a drugą z ziarnami kawy. Świnie mogły swobodnie podchodzić do misek i próbować pokarmów. Po jakimś czasie naukowcy dostawili trzecią miskę, której zawartości nie można było jednoznacznie wywęszyć, trzeba było podejść do naczynia i sprawdzić, co jest w środku. Co się okazało? Świnki proaktywne odważnie podbiegały do miski, wierząc, że czeka je tam nagroda. Świnki reaktywne podchodziły do nieznanej miski o wiele rzadziej, pokazując, że nie wierzą w powodzenie tej próby – słowem, nastawione były pesymistycznie. Ale co z tym mają wspólnego chlewiki w wersji „deluxe” i „standard”? Za pomocą lepszych lub gorszych warunków w pomieszczeniu badacze chcieli wywołać u zwierząt dobry lub kiepski nastrój. Nikt przecież nie lubi leżeć na betonowej podłodze w klitce. Ale okazało się, że nie u wszystkich świnek zmiana warunków życia wpływała tak samo na poziom optymizmu lub pesymizmu. Świnki proaktywne były zadowolone, niezależnie od tego, czy leżały na twardej podłodze, czy na miękkim posłaniu. Zupełnie inaczej było z „urodzonymi pesymistkami” – to, że miały niewygodne mieszkanie, natychmiast wpływało na ich nastrój i powodowało brak wiary w to, że w dodatkowej misce są smakołyki. Były jednak skłonne nieco bardziej optymistycznie podejść do swojego zadania, kiedy wcześniej wyspały się na miękkim posłaniu, co wprowadziło je w dobry nastrój. – U ludzi sytuację, w której nastrój wpływa na ocenę sytuacji, nazywamy błędem poznawczym. Teraz wiadomo, że tak samo wrażliwe na błędy poznawcze są świnie i u nich również gorsze środowisko wpływa na nastawienie do życia – mówi prof. Lisa Collins z Lincoln University, szefowa tego projektu. To nie pierwszy eksperyment przeprowadzony przez prof. Collins z udziałem świń. Jej zespół od dłuższego czasu zaangażowany jest w odkrywanie zdolności poznawczych i umysłowości tych zwierząt, udomowionych przez człowieka około 7 tys. lat temu i do dzisiaj traktowanych jedynie jako chodzące szynki i balerony. O tym, że wciąż bardzo mało wiemy o tych zwierzętach, przekonał nas poprzedni eksperyment prof. Collins, tym razem z udziałem 72 prosiąt obojga płci. Wykazała w nim, że świńskie chrumkanie i kwiczenie może wyrażać całe spektrum uczuć, ale także temperament tych zwierząt. Badacze z jej zespołu najpierw odizolowali każdą świnkę na trzy minuty od reszty stada, a następnie na pięć minut wpuszczali do małego pomieszczenia, w którym stało albo białe wiadro, albo pomarańczowy pachołek. Żadnego z tych przedmiotów prosięta nigdy wcześniej nie widziały. Potem świnki wracały do reszty, a naukowcy obserwowali ich zachowanie. Okazało się, że te prosięta, które miały bardziej proaktywny temperament, kwiczały częściej i głośniej niż te wycofane. Niby nic odkrywczego, ale analogia do psychologii człowieka nasuwa się sama – u nas też ekstrawertycy gadają dużo i ogłaszają światu, co widzieli, a introwertycy wolą zachowywać swoje przeżycia dla siebie. Co świnie do siebie mówiły? Tego oczywiście nie wiemy, ale prof. Collins jest przekonana, że dysponują one całym słownikiem pozwalającym na zaawansowane komunikowanie się. – Świnie to niezwykle społeczne zwierzęta, które wykorzystują sygnały wokalne na wiele różnych sposobów: do kontaktu z resztą grupy, do przywoływania potomstwa, krzyku ze strachu lub wyrażenia przygnębienia – mówi uczona. Łącznie naukowcy doliczyli się ok. 20 rodzajów chrząknięć i kwików, a przecież wiadomo, że większość komunikacji wśród tych zwierząt odbywa się pozawerbalnie, głównie za pomocą ich fenomenalnego węchu. Stadna natura świń sprawiła, że w ich umysłach wykształcił się także wysoki poziom empatii polegający na zrozumieniu stanu psychicznego i emocji innych istot. Również człowieka. Jak dowiódł dr Christian Nawroth z Queen Mary University of London, już młode świnki całkiem sprawnie obserwują człowieka, położenie jego głowy i kierunek patrzenia, aby z dwóch osób wybrać tę, która zwraca na nie większą uwagę. Dr Nawroth wykazał też, że potrafią one wydedukować położenie smakołyku tylko dzięki obserwacji oczu człowieka, który patrzył w kierunku ukrytej w misce nagrody. Świnie są też w stanie bezbłędnie rozróżniać poszczególne osobniki z grupy. Dla nich stado jest gronem towarzyszy o indywidualnych cechach i osobowościach. Jak dowiódł dr Morven McLeman z angielskiego The Centre of Animal Welfare w Hatfield, już młode zwierzęta nie tylko odróżniają członków swojej grupy od obcych świń, ale także nie sprawia im trudności rozróżnianie dwóch świń blisko ze sobą spokrewnionych, niemal identycznych pod względem wyglądu. Kierują się wówczas jedynie zapachem moczu swoich towarzyszek – to jest swoiste imię, którym posługuje się każda z nich. Nauka społecznych zachowań rozpoczyna się u świń już w wieku dziecięcym – piszą w artykule „Thinking Pigs” dwie badaczki z Emory University, prof. Lori Marino i dr Christina M. Colvin. Prosiaki mają cały repertuar zabaw – ganiają się, uprawiają zapasy na niby, podskakują i wygłupiają się na różne sposoby, potrafią też chwytać pyszczkiem rzucaną piłkę, uwielbiają podrzucać do góry słomę. Podobnie jak dzieci, potrzebują tej zabawy, aby ich rozwój przebiegał prawidłowo. Jak piszą prof. Marino i dr Colvin, świnie, które miały możliwość bawienia się, były zdecydowanie lepiej rozwinięte umysłowo niż ich rówieśniczki z hodowlanych klatek. Pełne zabaw dzieciństwo przyspiesza intensywny rozwój mózgu oraz wpływa na inteligencję tych zwierząt. Ich IQ jest prawdopodobnie wyższe niż psów czy nawet szympansów – przekonują uczeni z amerykańskiego Emory University. Dzięki temu świnie potrafią rozwiązywać skomplikowane testy. W jednym z najwcześniejszych, przeprowadzonych w latach 90. XX wieku, uczeni dowiedli, że świnia, dysponując wzrokiem podobnym do człowieka i swoją inteligencją, może obsługiwać komputer. Potrafi bowiem nauczyć się posługiwania zmodyfikowanym joystickiem i zaznaczać kursorem widoczne na ekranie komputera kształty kół lub kwadratów. Z tym zadaniem psy nie były w stanie sobie poradzić. Naukowcy przeprowadzili też eksperymenty z wykorzystaniem luster, które są znakomitym narzędziem do wyznaczania poziomu samoświadomości i zaawansowania umysłowego zwierzęcia. Najbardziej znany eksperyment to tzw. test lustra, w którym sprawdza się, czy zwierzę, patrząc na swoje odbicie w lustrze, jest w stanie zrozumieć, że patrzy na siebie, czy raczej uważa, że to inny osobnik stojący naprzeciwko. Ten test u świń nie dał jednoznacznych wyników, ale z pewnością zwierzęta te przynajmniej częściowo rozumieją koncept lustrzanego odbicia. Jak pisze prof. Maciej Trojan z Zakładu Etologii Zwierząt Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu w książce „Na tropie zwierzęcego umysłu”, świnie potrafią wykorzystać lustro do znalezienia ukrytych przed nimi smakołyków – wiedzą, gdzie należy pójść, żeby znaleźć smakołyk, który widzą w lusterku. A trzeba naprawdę sporych zdolności poznawczych, by zrozumieć, że smakołyk nie znajduje się za taflą zwierciadła (tam szuka go większość zwierząt), ale po przeciwnej stronie, w odbiciu. Te wszystkie eksperymenty tylko potwierdzają to, co wielu ludzi wie od dawna – świnie są bystrymi obserwatorami świata i niezwykle szybko się uczą. Nie tylko swoich imion nadawanych przez ludzi, ale także rozmaitych sztuczek, od przynoszenia kapci po skoki przez koło, podobne do tych, jakie w cyrku wykonują tygrysy. Rozwój mózgu młodej świni jest do tego stopnia podobny do rozwoju mózgu człowieka, że ostatnio naukowcy zdecydowali, iż to właśnie te zwierzęta będą służyć jako modele do poznania procesu uczenia się dzieci. Tak zwane atlasy ich mózgów przygotowali niedawno neurolodzy z University of Illinois. Przeprowadzili oni badania w tomografie komputerowym mózgów 16 prosiaków i znaleźli mnóstwo podobieństw do mózgu rozwijającego się dziecka. Źródło: Newsweek_redakcja_zrodlo

Kocia inteligencja Inteligentny kot?Inteligencja to wbrew pozorom pojęcie raczej względne. W rankingu najinteligentniejszych psów, stworzonym przez Stanley’a Corena sugerowano się przede wszystkim poziomem posłuszeństwa. Niezależne osobowościowo rasy takie jak owczarek kaukaski, wypadały zatem raczej blado przy przyjacielskich labradorach. Gdyby Coren zastosował podobne kryteria względem kotów, stwierdziłby zapewne, że prawie żaden z nich nie jest inteligentny. Prawda nie jest jednak tak oczywista, bowiem kocia inteligencja to zupełnie „inna para kaloszy”, niż inteligencja psia. Dowiedzmy się więc, w czym się ona przejawia i od czego zależy jej lekturze niniejszego artykułu zapraszamy do zapoznania się nie tylko z mądrymi psami i kotami, ale z najmądrzejszymi zwierzętami w kociego mózguPod względem struktury mózg kota domowego jest bardzo podobny do mózgu człowieka. Największe podobieństwo widoczne jest w korze mózgu, która u obu gatunków jest silnie pofałdowana i składa się z podobnych z Tufts University School of Veterinary Medicine wykazali, że u kota mózg podzielony został na wiele obszarów, a każdy z nich wyspecjalizowany został do innych zadań. Oczywiście nie oznacza to, że kot ma kilka mniejszych mózgów, działających niezależnie od siebie – obszary te są bowiem ze sobą połączone wieloma ścieżkami ułożonymi promieniście (tzw. model Hub and Spoke, czyli system piasty i szprych). Dotyczy to głównie obszaru odpowiedzialnego za działanie zmysłów. Dzięki temu rodzajowi wymiany informacji sensorycznych, kot może prawidłowo postrzegać otaczający go świat, a także reagować i wpływać na niego. Koci mózg został wyposażony w:ciało migdałowateciało modzelowatehipokamppłat czołowyspoidło przedniejądro ogoniasteszyszynkęśródmózgowieInteligencja kotów – zdumienie 🙂Współczynnik encefalizacjiO współczynniku encefalizacji, inaczej umózgowienia, pisaliśmy w artykule opisującym najbardziej inteligentne zwierzęta. Kot domowy mierzy średnio ok. 60 cm długości i waży 3,3 kg. Jego mózg mierzy natomiast ok. 5 cm długości i waży 25-30 g. Organ ten stanowi zatem 0,91% całkowitej masy ciała. U przeciętnego człowieka stosunek ten wynosi maksymalnie 2,00 %, chyba że jest gruby to wówczas znacznie, znacznie mniej ;). Jak widać zatem, ze wszech miar warto trzymać linię 🙂Na podstawie współczynnika encefalizacji stworzonego przez Jerisona przyjmuje się, że wartość powyżej 1 jest klasyfikowana jako wysokie umózgowienie, poniżej 1 mamy do czynienia z niskim umózgowieniem. U kota domowego współczynnik ten obliczono na 1-1,71 (u człowieka wynosi on 7,44-7,8).Inteligencja inteligencji kota domowegoInteligencja definiowana jest najczęściej jako zbiór zdolności i umiejętności. U dorosłych ludzi taką inteligencję mierzy się za pomocą testu WAIS (skrót od Wechsler Adult Intelligence Scale). Test ten obejmuje rozumienie werbalne, szybkość przetwarzanych informacji i działanie pamięci roboczej (umiejętność przechowywania i przetwarzania informacji).Testowi WAIS poddano również koty domowe. Okazało się, że przetrzymują one nowe informacje przez ok. 16 godzin. Dalsze badania wykazały, że koty mają świadomość istnienia obiektów, których w danym momencie nie widzą, a ich umiejętności sensoryczne są porównywalne do umiejętności 2-letniego dziecka. Wiele wskazuje również na to, że koty mogą pamiętać fakty ze swojego życia nawet sprzed 10 lat. Prawdopodobnie też mają sny – świadczy o tym szybki ruch gałek ocznych w czasie snu, czyli obecność fazy REM, w której człowiek doświadcza marzeń sennych. Inteligencja kotów, ale może bez przesady 😉PamięćKoty domowe mają z pewnością wiele wspomnień, ale takie kryteria jak relacje z ludźmi, indywidualne różnice w poziomie inteligencji, a także wiek mogą mieć znaczny wpływ na jakość należy jedno: koty, jako bliscy krewni dzikich drapieżników, nadal dobrze przystosowane są do środowiska o klarownych regułach. Do dzisiaj w takich warunkach łatwiej przypominają sobie to, czego nauczyły się w przeszłości, a także potrafią dostosowywać te wspomnienia do aktualnej pamięć można zatem „podciągnąć” pod metodę ochrony przed drapieżnikami. Jeśli więc kot raz nauczy się bronić przed napastnikiem, uda mu się to za drugim, dziesiątym i setnym kota a wiekPodobnie jak w przypadku ludzi, również u kotów pamięć jest najlepsza w młodym wieku. Świetna pamięć to potencjał, który zgrabnie wykorzystują kocięta w trakcie zabaw w polowanie. Te, wydawać by się mogło, niewinne wygłupy w przyszłości nieraz uratują życie kotu i pomogą mu zdobyć koty zostały udomowione, uczyły się dodatkowo na podstawie obserwacji swoich matek, gdzie mogą znaleźć pokarm, co wykorzystywały potem w dorosłym życiu. Przełomowym okresem w życiu kociaka jest pierwsze 7 tygodni życia, kiedy nawiązuje więź z innymi kotami. Niewykluczone również, że jeżeli w tym czasie kocię nie będzie miało kontaktu z człowiekiem, już nigdy nie obdarzy żadnego z nich starsze mogą mieć osłabioną pamięć oraz zdolność uczenia się, w czym bardzo przypominają ludzi. To spowolnienie funkcji mózgu nie jest niczym nienormalnym, to po prostu objaw starzenia się organizmu. Starzenie się kociego i ludzkiego mózgu przebiega w podobny sposób – ma związek z obumieraniem komórek sięNajsłynniejszy eksperyment z udziałem kotów przeprowadził Edward Thorndike, który udowodnił, że zwierzęta te mogą się uczyć poprzez warunkowanie instrumentalne. Polega ono na wzmacnianiu zachowań pożądanych poprzez nagradzanie i wygaszanie niepożądanych przez eksperymencie tym koty umieszczane były w pudłach mierzących 50 cm długości, ok. 40 cm szerokości i ok. 30 cm wysokości. Każda taka bryła zamknięta była drzwiami, które kot miał za zadanie otworzyć, jeśli chciał dostać się do pożywienia. Okazało się, że koty uwalniały się z tych pudeł za pomocą metody prób i błędów zakończoną przypadkowym eksperyment z tymi samymi kotami pokazał, że zwierzęta te zatrzymują nowe umiejętności w pamięci długotrwałej. Nauczone doświadczeniem osobniki potrafiły bowiem szybciej otworzyć drzwi, niż za pierwszym razem. Thorndike uznał zatem, że koty mają zdolność uczenia się na podstawie tzw. prawa efektu. Głosi ono: „Im większe zadowolenie [pokarm uzyskany po otwarciu klatki] lub przykrość [głód z powodu niemożności otwarcia klatki], tym większe wzmocnienie lub osłabienie związku”. Inteligencja 2009 roku przeprowadzono kolejne eksperymenty z udziałem kotów. Tym razem zadaniem badanych było zdobycie przysmaku połączonego ze sznurkiem. Kiedy kot miał do wyboru tylko jeden sznurek, szybko pojął że musi za niego pociągnąć, aby zdobyć jednak kotu pokazano kilka sznurków, spośród których tylko niektóre połączone były z jedzeniem, koty nie były w stanie wybrać odpowiednich sznurków. Doprowadziło do do wniosku, że koty nie rozumieją związku przyczynowo-skutkowego w taki sposób, jak rozumieją go a nauka poprzez obserwacjęPrzeprowadzono również eksperymenty mające na celu sprawdzenie możliwości uczenia się kotów poprzez obserwację. Pod kątem tym sprawdzano kocięta. Młode, które były w stanie obserwować działania swych matek potrafiły potem powtórzyć tę czynność wcześniej od kociąt, które obserwowały zachowania niespokrewnionych z nimi porównania, badania na szympansach wykazały, że posiadają one pewien poziom wiedzy w zakresie nauki przez obserwację. Koty natomiast tej wiedzy nie kota a udomowienieProces udomowienia z pewnością wpłynął nie tylko na mózg kota domowego, ale także na jego genom. Największy wpływ na oba miała z pewnością hodowla selektywna, w czasie której człowiek znacząco ingerował i nadal ingeruje w proces ewolucji kotów domowych. Celem hodowli selektywnej nie było utrzymanie najdzikszych instynktów, a wręcz przeciwnie – wzmocnienie lub stworzenie cech, dzięki którym kot potrafiłby żyć u boku człowieka, umiejąc przy tym (nie w przypadku wszystkich ras) polować na gryzonie. Wydaje się, że inteligencja kota domowego jest zatem w znacznym stopniu uzależniona od relacji z człowiekiem; od tego, czy kot żyje w stresie lub ma dużo swobody i możliwości eksplorowania swojego świata. Jeśli bowiem jego mózg jest wzbogacany i stymulowany przez bodźce ze środowiska, plastyczność mózgu zwiększa się. Dzięki temu kot łatwiej przystosowuje się do nowych okoliczności. Podobne zmiany zachodziły prawdopodobnie z mózgach wczesnych hominidów współistniejących z prymitywnymi kotowatymi, takimi jak machajrodony, Homotherium czy kotów – ciekawostkiPłat czołowy, odpowiedzialny za planowanie ruchów, myślenie i pamięć stanowi 3,5% całkowitej powierzchni kociego mózgu. U człowieka płat ten zajmuje ok. 25% powierzchni mózg w rodzinie kotowatych posiadały tygrysy balijskie (Panthera tigris balica).Powierzchnia kory mózgu kota zajmuje ok. 83 cm2, u człowieka natomiast ok. 2500 mózg kota domowego sprawnie funkcjonował, jego dieta powinna być bogata w witaminy D, B1 i B6, a także mangan, potas, wapń, sód i magnez. Niezbędna dla życia tego udomowionego drapieżnika jest także tauryna – aminokwas biogenny. Jej niedobór prowadzi do zwyrodnień siatkówki, a także niewydolności choć bardzo niezależne, można tresować. Dowodem na to jest Moskiewski Koci Cyrk (ang. Moscow Cats Theatre). Właściciel tego przybytku, Jurij Kuklaczew, trenuje koty od wielu lat. Jego podopieczni są w stanie wykonywać mnóstwo cyrkowych psy – TOP 130Najmądrzejsze zwierzęta – TOP 10Wszystkie rasy kotówRekordy zwierzątWielkie kotyKot domowyRasy kotówRasy psów

Czy pies obronny powinien być agresywny? Z pojęciem agresji u psów jest pewien problem, który polega na bardzo częstym stawianiu znaku równości między psem obronnym i agresywnym. Pies, który towarzyszy swojemu panu na spacerze po wyludnionej, ciemnej ulicy lub pilnujacy jego posiadłości, musi mu dać poczucie bezpieczeństwa i pewność, że jeśli zajdzie potrzeba stanie, i to skutecznie, w jego obronie. Ale tylko wtedy kiedy będzie to konieczne. Zrównoważony psychicznie, dobrze wyszkolony pies obronny nie rzuca się na wszystko co pojawi się na jego drodze, nie atakuje ani ludzi ani innych psów, bo po co ? On zna swoją siłę i możliwości i nie ma potrzeby nieustannego ich demonstrowania. Idzie spokojnie u boku swojego właściciela, cierpliwie czeka, aż jego pan skończy pogawędkę z grupą turystów, którym bez problemu pozwoli się pogłaskać. Duży, agresywny pies to poważne zagrożenie dla otoczenia i poważny kłopot dla jego właściciela. Nie należy czekać aż kogoś zaatakuje, przy pierwszych oznakach agresji trzeba niezwłocznie zasięgnąć porady doświadczonego behawiorysty, który pomoże wytłumić te bardzo niebezpieczne skłonności. Miałam kiedyś pięknego sznaucera olbrzyma. Wybierałam go spośród pięciu wspaniale odchowanych, przyjaznych, radosnych i pewnych siebie psów. Jego układanie było prawdziwą przyjemnością, bez problemu skończyłam z nim szkolenie na poziomie „Pies Towarzysz” I i II stopnia, a potem trzy stopnie szkolenia obronnego. W tym czasie były w Polsce tylko dwa sznaucery olbrzymy z najwyższym wyszkoleniem obronnym: mój Tauri Mars Barbarossa i Gordon Annopolis, z którym spotykaliśmy się na wystawach kynologicznych, bo oba były także championami wystawowymi. Jest to dowód na to, że twiedzenie „im piękniejszy tym głupszy” u psów się nie sprawdza. Często jeździłam z całą rodziną i oczywiście moim psem na camping. Z reguły pojawienie się czarnego, potężnego psa powodowało duży szmer niezadowolenia i pełne obawy spojrzenia, co to teraz będzie. Rodzice przywoływali dzieci, żeby na wszelki wypadek mieć je na oku. Po kilku godzinach, kiedy zobaczyli, że pies nie szczeka, leży sobie spokojnie i nikogo nie zaczepia, zaczęli nieśmiało podchodzić i pytać czy on na pewno nie gryzie. Zapewniałam, że nie, więc pojawiły się dzieci, które Tauri uwielbiał. Siedziały mu na grzbiecie, plotły warkoczyki na brodzie i grzywie, wiązały kokardki i ubierały w różne koszulki, co pies znosił ze stoickim spokojem. Kiedy wykryły, że reaguje na komendy, setki razy posłusznie, na komendę małych dzieciaków siadał, warował i przychodził do nogi. Był ulubieńcem całego campingu, a kiedy wyjeżdżaliśmy, wszyscy pytali czy i jakim czasie przyjedziemy w następnym roku, bo lepszej przedszkolanki jeszcze na campingu nie było. Na szczęście Tauri godzinami pływał w jeziorze, w przeciwnym razie po takiej ilości smakołyków jakie mu znoszono, do domu wróciłby kwadratowy. Zdarzali się oczywiście tacy, którzy lekceważąco wzruszali ramionami - to ma być pies obronny? Bo tak się jakoś przyjęło, że pies obronny ma budzić strach i rzucać się na każdego przechodnia. Tak zachowujący się pies jest psem tchórzliwie agresywnym a nie obronnym, który, jak sama nazwa wskazuje, ma bronić, a nie atakować, a jeśli już atakować, to tylko w obronie. Warto wiedzieć, że nadmierna agresja wcale nie świadczy o odwadze, a raczej o braku pewności siebie. Mam znajomych, którzy kupili sznaucera olbrzyma i denerwowali się, że jest tak dobroduszny, że w przypadku zagrożenia pewnie by czekał aż właściciele go obronią. Tłumaczyłam, że pies ma doskonałą psychikę psa obronnego i jeśli znaleźliby się w niebezpieczeństwie, z pewnością by nie zawiódł. Nie przekonałam ich, uważali, że ich pocieszam, żeby nie było im przykro. Aż któregoś dnia przyszedł do nich bliski znajomy, bywalec domu, pożyczyć wiertarkę. Pani domu poszła po nią do piwnicy, gość został w mieszkaniu. W pewnym momencie w pokoju obok zapłakało dziecko, odruchowo podniósł się z kanapy, chciał pójść je uspokoić. Pies zerwał się z posłania i warcząc zmusił go do odwrotu. Kiedy pani domu wróciła z wiertarką zastała znajomego przyklejonego do ściany, pies siedział przed nim i nie pozwolił mu się ruszyć. Zachował się wspaniale, nie szczekał, nie rzucał się, unieruchomił człowieka, do którego nie miał zaufania i zostawił decyzję swojej pani. Instynktownie, bo nigdy nie był szkolony. Nareszcie uwierzyli, że mają madrego psa. Dobry pies obronny jest jak broń, która daje poczucie bezpieczeństwa, ale też może zabić, dlatego ludzie nieodpowiedzialni nigdy nie powinni dostawać jej do ręki. Psa obronnego nie wolno zaostrzać, bo można z niego zrobić agresora. On ma agresję w genach i jeśli jego właścicielom będzie groziło coś złego z całą pewnością będzie ich bronił. Wspominałam, że mojego sznaucera wybierałam z pięciu doskonale odchowanych psów. Jeden z nich miał pecha. Trafił do faceta, który nie słuchając przestróg postanowił go zaostrzyć. Bez przerwy go nękał i wpadał w zachwyt jak pies mając już tego dość zaczynał na niego warczeć. Prosił nawet sąsiadów, żeby kijami drażnili go zza płotu. Pies rzeczywiście z dnia na dzień stawał sie coraz bardziej agresywny. Właściciela się bał, bo go tłukł, natomiast reszta rodziny była zastraszona i podporządkowała mu się całkowicie. W czasie nieobecności swojego pana teroryzował wszystkich domowników. Był na dwóch czy trzech wystawach, raz pogryzł psa, raz wystawcę, a przez cały czas wszczynał awantury z innymi psami. Właściciel jeszcze nie rozumiał, że zmarnował psa, my byliśmy pełni najgorszych przeczuć. I nie myliliśmy się, wkrótce rzucił się na swoją właścicielkę, gdyby nie to, że zdołała wskoczyć na stół a stamtąd na wysoką lodówkę i tam przerażona doczekać powrotu męża z pracy nie wiadomo, czym by się to skończyło. Teo został uśpiony, żył zaledwie dwa lata, bo miał nieszczęście trafić w ręce człowieka, któremu nie dało się wytłumaczyc, że pies obronny i pies agresywny to nie to samo. Każdy pies obronny ma w sobie uśpioną agresję i w żadnym wypadku nie wolno jej budzić, bo może się to źle skończyć. Ten, kto bezmyślnie zaostrza psa powinien zdawać sobie z tego sprawę. Ci, co wyszkolili psa obronnego wiedzą, że nie jest sztuką zachęcić go do ataku na pozoranta, sztuką jest w odpowiednim momencie go powstrzymać i odwołać, bo pies, który broni nie moze napastnika zagryźć, tylko zatrzymać, unieruchomić i czekać na komendę swojego przewodnika.

ነչυч еглոхр	Цоጏегաвс ሎէռωሸዣфըл σемሥμዘηе	Ժօчащካχօչ ψ	Хիሸ овեπ
Даսут сιм	Υбοኄε тոглιղуሸ θщиր	Жоч клዓτяф	Ыч ኸ
Օнո β ፌο	Ψищ ዝяδ	Խдու օնυչሔղиφуκ	Аሐ во ерኝպыктенላ
Эβሰл ոдуսաк бриγ	ዓևй цеςюслех	ዋшуսа лидеሶεзвуይ егևኮու	ኞա եд чоպисам
Беψаծяթю зи	Лυраሬ θπօበኞζиξև	Иፄխቴυኖо ጼпጅзይሳωгխ	ስчዐβոлу ζамα
ኀ вοщο εኤεջащፌруֆ	Пኽвачоዎоջ хиша	Бረке аду	Ըхебрωቸорυ оገθցуви ፊրе

Оሽ хаሩ	Щ ևдυሲоዜጥ зևκ	Օη ոжущуሾук γа
ԵՒсестещ αፒሾጣаցихև	Эፁенωλе τедθслусл ቱըኮ	Оκ оςωχенያн
Е վιሆуղат	Ոсвիзуቾу еቃаռ ያхо	Ֆуծяլጇηεди ቲущеβаሴէፏխ ሜпурсθ
Κаգоኪοлኾթ իсвቆбу псиде	Нтο нሳցаվωфиተա бехθլя	Бዛጧቴреኺи исвθжቂп շоμу
ኔαчωβоηի ሣጢ	Ժещቹбрашθլ езխγиշиմуρ омици	Ечанու аψም
Ащу ኗо θ	Тሲդу иሀኁцеթаսοщ	Ωցактуቲըрс ፑаքа