zapytał(a) o 14:47 Cele hodowli zwierząt??? Jakie znacie Odpowiedzi Także hodowla zwierząt, nakierowana na ulepszanie ich pod jakimiś cechami pożądanymi przez człowieka nie jest niczym innym jak manipulowaniem procesami genetycznymi. Współcześnie, już prawie w pełni świadomie wykorzystuje się dorobki takich dziedzin nauki, jak genetyka, cytologia, fizjologia zwierząt, biochemia, zoopatologia, fizyka, chemia, matematyka i wiele innych. Należy jednak pamiętać, że nie tylko materiał genetyczny wpływa na ekspresję danej cechy. Spore znaczenie ma także wpływ środowiska. Zmienność fenotypowa osobników zależy więc od podłoża genetycznego i od warunków środowiskowych. Przez warunki środowiska ma się na myśli wszystkie czynniki zewnętrzne wpływające na organizm. Zalicza się więc tu czynniki troficzne (odżywcze), klimatyczno - glebowe, pielęgnacyjno - hodowlane, chorobotwórcze czy inne. Jeśli chodzi o hodowlę i na elementy, którymi możemy łatwo manipulować, to należy wymienić tu odżywianie i warunki atmosferyczne przetrzymywania danych organizmów (szklarnie, itp.). Jeśli chodzi o zwierzęta, to powinno się dążyć do zapewnienia im najbardziej korzystnych warunków życia, ponieważ stanowi to podstawę uzyskania dobrej produkcyjności. Człowiek cały czas modyfikuje środowisko, w którym żyje on i inne zwierzęta. Należy więc dążyć do tego, aby te działania były celowe, ukierunkowane na osiągnięcie konkretnego celu, na przykład kształtowania fenotypu w pożądanym kierunku. Oczywiście genotyp narzuca pewne granice, w ramach których środowisko kształtuje fenotyp. A więc osobniki mające różne genotypy, mogą w danych warunkach środowiska przybierać inny fenotyp i w inny sposób reagować na zmiany tego środowiska. Zmienność modyfikacyjna jest to zmienność spowodowana oddziaływaniem środowiska. Ma ona tendencję wzrostową. W rzeczywistości fenotyp każdej z cech jest wypadkową działania wielu czynników zarówno o podłożu genetycznym, jak i środowiskowym. Zmiany modyfikacyjne są zmianami fenotypowymi, a to oznacza, że nie są przekazywane kolejnym pokoleniom. Od wieków hodowlę w całym gospodarstwie opierało się na najlepszych osobnikach. Takie postępowanie, to znaczy wybieranie najlepszych osobników do rozmnażania pod kątem danej, pożądanej przez człowieka cechy nazywa się sztuczną selekcją lub doborem sztucznym. Człowiek w sposób świadomy przekształca populacje, czyli grupę zwierząt jednej rasy przebywającą w określonym regionie. Jeśli populacja w biegiem lat (i pokoleń) nie zmienia swojej struktury genetycznej, to uważa się ją za populację w stanie równowagi. Równowaga jest utrzymywana dzięki losowemu kojarzeniu się par. Wyróżnia się w takiej populacji różne typy kojarzenia, których częstotliwość jest uzależniona od częstotliwości występowania poszczególnych genotypów w populacji. Selekcja, czyli wybór osobników do rozmnażania zaburza strukturę genetyczną populacji. Zmiany są wprowadzane w kierunku wybranym przez hodowcę. Eliminując z rozrodu zwierzęta posiadające niekorzystne cechy, następuje także stopniowe usunięcie genów kodujących te cechy. Skuteczność selekcji mierzona jest przyrostem częstotliwości występowania pożądanej cechy w populacji. Wiąże się to równocześnie ze spadkiem częstości występowania cech niekorzystnych. Oddziaływanie środowiska w poważnym stopniu jednak może maskować daną cechę albo wręcz przeciwnie, waloryzować ją pomimo słabego poparcia na podłożu genetycznym. Jednak oceny zwierząt w celu wyboru ich do tzw. stada selekcyjnego, czyli takiego, w którym osobniki będą dawały potomstwo, dokonuje się na podstawie fenotypów. Może to być przyczyną błędów. Możliwe jest zmierzenie tzw. współczynnika odziedziczalności h2. Jest to współczynnik określający zgodność fenotypu z genotypem. Należy jednak zwrócić uwagę, że odziedziczalność odnosi się do całej populacji, a nie po poszczególnych osobników. Im zwierzęta są w większym stopniu podobne genetycznie, tym można oczekiwać niższego współczynnika h2. Wybór cech do selekcji stosowanej w hodowli jest podyktowany najczęściej względami ekonomicznymi produkcji i zapotrzebowaniem rynkowym. Możliwa do uzyskania w procesie hodowli zmienność jest jej podstawowym warunkiem. Gdyby bowiem nie było zmienności, całe działania hodowlane nie miałyby sensu. W stadzie musi następować tzw. odnowienie stada, co polega na zamianie najgorszych osobników ze stada nowymi, posiadającymi wymaganą przez nas cechę. Ze względu na poligamię często stosowaną w hodowlach, większy wpływ na cechy potomstwa ma genotyp samca. Spowodowane jest to tym, że jedna samica wydaje na świat niewiele potomstwa, a więc tylko niewiele potomków otrzyma po niej gorsze geny. Jeśli jednak gorsze geny będzie nosił samiec, możliwe jest bardzo szybkie rozprzestrzenienie się tej negatywnej cechy na całą populację. Jest to spowodowane tym, że najczęściej jeden samiec kryje wszystkie lub większość klaczy w danym okresie rozpłodowym. W hodowlach samice selekcjonowane są na podstawie wartości użytkowej, a samce na podstawie wartości hodowlanej. Istnieją różne metody selekcji. Można wśród nich wymienić metodę następczą, selekcję prowadzoną niezależnie czy selekcję wskaźnikową. Selekcja następcza polega na skupieniu się w jednym momencie tylko na jednej cesze. A więc najpierw uzyskuje się zadowalający poziom jednej cechy, potem następnej i następnej. Jest to metoda skuteczna, jednak bardzo długotrwała. Z kolei selekcja prowadzona niezależnie polega na zwróceniu większej uwagi na kilka pożądanych cech równocześnie. W tej metodzie istotne stają się kryteria, według których eliminowane są ze stada osobniki nieprzydatne. I kolejna, selekcja wskaźnikowa, polega na ustaleniu indeksu selekcyjnego. Jest to zsumowana ocena zwierzęcia pod kątem poszczególnych cech (x, y, z). Zwierzę, które będzie miało najniższą sumę ocen danych cech zostanie wyeliminowane ze stada. Metoda ta uważana jest za skuteczną, ze względu na możliwość wyrównywania braków w jeden cesze wyjątkową doskonałością w cesze innej. Inną metodą jest tzw. metoda na jądro stada. Powstała ona jako kombinacja metody selekcyjnej ze względu na poszczególne cechy z selekcją wskaźnikową. W praktyce w hodowli, poza selekcją indywidualną, wykorzystuje się także selekcję rodzinową. Jest to możliwe dzięki prowadzeniu ewidencji użytkowności rodzin (wszystkich potomków po tych samych rodzicach). Konieczne jest pamiętanie o fakcie, że dobór par do kojarzeń wzmacnia efekty przeprowadzanej selekcji. Selekcja jest jedynie środkiem do doboru właściwych osobników do krzyżowania, nie jest natomiast celem samym w sobie. W praktyce wykorzystuje się następujące metody kojarzeń osobników: podobny z podobnym niepodobny z niepodobnym Pierwsza metoda kojarzeń, czyli podobny z podobnym nazywana jest także kojarzeniem krewniaczym. Chów wsobny (tzw. in bred) polega na kojarzeniu ze sobą osobników blisko spokrewnionych. Umożliwia to przekazywanie i utrwalanie indywidualnych cech konkretnych osobników, które są korzystne dla całej hodowli. Stosuje się hodowlę według linii, która polega na krzyżowanie ze sobą jak najbliższych krewnych, przy czym reproduktor musi mieć poszukiwaną przez nas cenną cechę. W tym rodzaju kojarzenia istotną rolę odgrywa stopień pokrewieństwa, ponieważ wpływa to na stopień podobieństwa genetycznego krzyżowanych osobników. Pokrewieństwo w linii prostej polega na kojarzeniu ze sobą bezpośredniego potomka z przodkiem. Określa się tutaj współczynnik pokrewieństwa R, który określa procentowy udział identycznych genów u danych dwóch osobników. Chów wsobny nie pozostaje bez wpływu na materiał genetyczny. Powoduje to bowiem homozygotyczność osobników w stadzie. Nie zawsze chów wsobny jest korzystny. Jednym z negatywnych aspektów mogą być pewne deformacje, zwyrodnienia czy ułomności organizmów potomnych. U zwierząt w chowie wsobnym pojawia się duża doza agresywności, która zanika przy wprowadzeniu do stada "nowej krwi", czyli osobnika niespokrewnionego. Mówi się nawet o tzw. depresji wsobnej, która polega na ujawnianiu się recesywnych genów letalnych lub subletalnych. Na szczęście u ludzi zakazane prawnie i obyczajowo jest zawieranie związków małżeńskich pomiędzy członkami najbliższej rodziny. Pomimo występowania negatywnych skutków, hodowlę wsobna stosuje się po dziś dzień. Jeśli ojciec posiada wybitne, pożądane przez hodowcę cechy może okazać się korzystne skrzyżowanie go z jego córką, ponieważ nastąpi akumulacja cech pochodzących od tego reproduktora. Spotyka się także testowy chów wsobny, który ma na celu sprawdzenie, czy reproduktor, który ma zostać użyty do rozpłodu nie posiada niekorzystnych cech recesywnych. Jeśli też posiada się wybitnego reproduktora, w praktyce tworzy się linie hodowlane, które mają na celu zachowanie podobieństwa członków linii do wybitnego protoplasty. Wielopokoleniowa hodowla w linii wsobnej prowadzi do uzyskania wysoce homozygotycznych osobników. Dobre efekty uzyskuje się po skojarzeniu osobników z dwóch linii wsobnych. Heterozygotyczne mieszańce są zazwyczaj jeszcze lepsze niż wynikałoby to z sumy cech uzyskanych po rodzicach z linii wsobnych. Kojarzenie krewniacze jest też stosowane, aby zmniejszyć stopień zmienności stada. Używa się na to terminu - konsolidacja stada. Taki manewr jest stosowany, jeśli w hodowli występują dwie zmienności fenotypowe, a konieczne jest wyodrębnienie najodpowiedniejszych typów użytkowych. Chów wsobny ma jeszcze jedno wykorzystanie na dużą skalę, jeśli celek jest wyhodowanie nowych ras. Jest to spowodowane łatwością utrwalenia w takiej hodowli nowych cennych zalet potomstwa. Ważne jest jednak w zwrócenie uwagi na to, aby zwierzęta wybierane do kojarzenia nie miały więcej niż 1 wspólnego przodka. Takie postępowanie umożliwi uniknięcie negatywnych cech hodowli wsobnej. Chów wsobny ma duże znaczenie zwłaszcza w niewielkich hodowlach. Inną metodą kojarzenia osobników jest tzw. kojarzenie wolne, czyli niekrewniacze. Za osobniki niekrewniacze uważa się takie zwierzęta, które w 7 do 9 pokoleniach wstecz nie miały wspólnego przodka. Odmianą może być tzw. kojarzenie uszlachetniające, które polega na skrzyżowaniu samic ze szlachetnymi samcami odmiennej rasy w celu przejęcie od nich pewnej pożądanej cechy. W celu stworzenia nowej rasy, w większym stopniu dostosowanej do jakiś warunków, stosuje się krzyżowanie wypierające niekorzystne geny lub krzyżowanie kilku ras. Proces ten jest bardzo długotrwały, ponieważ musi nastąpić ustabilizowanie się genotypu stada, co nie jest łatwe, bo zwłaszcza w początkowej fazie obserwuje się dużą zmienność spowodowaną rozszczepianiem się cech. Mówiąc o razie ma się zazwyczaj na myśli dużą grupę osobników, które charakteryzują się stosunkowym ujednoliceniem typu budowy, cech użytkowych i zmiennością w stadzie potomnym zbliżoną do zmienności w stadzie wyjściowym. Obecnie w Polsce prowadzone są prace w celu wyhodowania nowej rasy owcy długowłosej. W krzyżowaniu użytkowym bazuje na zjawisku heterozji. Do kojarzeń wybierane są osobniki dwóch ras mające dobrze wyrażone cechy. Celem takiego krzyżowania jest uzyskanie mieszańców, które będą w sposób harmonijny łączyły w sobie obie cechy. Co ciekawe, prowadzi się badania nad krzyżowaniem międzygatunkowym. Największą przeszkodą w takich pracach są różne liczby chromosomów i właściwości fizjologiczne. Przykładem takich krzyżówek międzygatunkowych może być muł (skrzyżowanie konia z osłem). Uzyskano także potomstwo ze skrzyżowania żubra z bydłem domowym czy yaka z bydłem. Celem prowadzenia selekcji i odpowiedniego krzyżowania osobników w hodowli jest zwiększenie wydajności pod względem danej cechy, co prowadzi do oszczędności dla hodowców pod względem danej cechy. ZNACZENIE GENETYKI W HODOWLI ROŚLIN Genetyka jest powszechnie wykorzystywana w celu zwiększenia osiąganych plonów poprzez krzyżowanie wyselekcjonowanych odmian, krzyżowanie czystych odmian, tworzenie celowych mutacji przez stosowanie mutagenów, a także heterozję, czyli klonowanie. Celem stosowania tych zabiegów jest uzyskanie lepszych roślin uprawnych, a także tworzenie nowych odmian. Właściwe cele są analogiczne jak przy hodowli zwierząt. Hodowla zachowawcza, czyli pozbawiona prac mających na celu ulepszenie istniejących odmian w krótkim czasie prowadzi do spadku jakości materiału siewnego i ilości osiąganych plonów. Z kolei hodowla twórcza jest najszybszym i najbardziej istotnym czynnikiem wzrostu plonów roślin. Podobnie jak w przypadku zwierząt, pewna część zmienności fenotypowej spowodowana jest czynnikami środowiska. Dlatego możemy wpływać, przynajmniej w pewnym zakresie, na fenotyp roślin poprzez manipulację czynnikami środowiskowymi (temperatura, ciśnienie, wilgotność powietrza, nasłonecznienie, żyzność gleby, itd.). Bardzo duże znaczenie w hodowli roślin ma jakość gleby. Stanowi ona źródło wszystkich niezbędnych składników mineralnych, zarówno makroskładników, jak i mikroskładników. Zmianie podlegają zarówno składniki stałe gleby, jak i płynne i gazowe. Hodowla roślin powinna uwzględniać procesy eliminacji lub ograniczenia niekorzystnych warunków środowiska. Rośliny pozostawione same sobie ubożeją, nie dają wysokich plonów, a nawet mogą całkowicie wyginąć. Także zabiegi prowadzone przez człowieka w sposób nieprawidłowy mogą przynosić negatywne skutki. I tak na przykład nieprawidłowo prowadzony płodozmian może prowadzić do tzw. Chorób płodozmianowych. Najlepsze rezultaty uzyskuje się wysiewając roślinę niezbożową, a następnie kłosową, np. ziemniak - owies czy łubin - żyto. Zapewnia to zrównoważone wykorzystanie zasobów glebowych i uzyskanie z obu gatunków wyższych plonów. Zmienność środowiskowa została udowodniona w jednym z doświadczeń prowadzonych na początku XX wieku przez genetyka - Johansesna. Przeprowadził on dwa doświadczenia, chcąc zbadać skuteczność selekcji. Pracował on na fasoli, a cechą badaną była wielkość nasion fasoli. W pierwszym doświadczeniu wybrał nasiona duże i małe pochodzące od dwóch różnych roślin i okazało się, że z dużych nasion otrzymuję się roślinę dającą jeszcze większe nasiona, a z małym nasion uzyskuje się roślinę dającą jeszcze mniejsze nasiona. Selekcja była więc prawidłowo przeprowadzona i dała oczekiwane efekty. W drugim doświadczeniu Johansen wziął nasiona duże i małe, jednak pochodzące od tej samej rośliny. Po zebraniu nasion otrzymanych z wyhodowanych roślin pokazało się, że ich średnia masa i wielkość są prawie identyczne. Wniosek więc z tego, że selekcja nie była skuteczna, a to warunki środowiskowe spowodowały, że w macierzystej roślinie wystąpiło zróżnicowanie wielkości nasion. Ogólny wniosek z tych doświadczeń jest taki, że warunki środowiskowe mogą w znaczącym stopniu wpływać na badaną cechę zarówno w kierunku dodatnim, jak i ujemnym. Biorąc pod uwagę samopylność fasoli i samozapłodnienie, prowadzi to do homozygotyczności populacji. Potomstwo rośliny samopylnej, po kilku pokoleniach stosowania samozapłodnienia, tworzy tzw. linię czystą. Jest to zbiór osobników o identycznym genotypie. Ma to znaczenie przy wyjaśnieniu wyników doświadczeń Johansena. W pierwszym przypadku nasiona różniły się zarówno fenotypowo, jak i genotypowo. Z kolei w drugim wariancie nasiona pobrano z jednej rośliny, a więc miały one ten sam genotyp. Różnice wielkości musiały mieć więc podłoże środowiskowe. Można wysunąć jeszcze jeden wniosek z doświadczeń Johansena, a mianowicie, że selekcja (fenotypowa) nie ma sensu w obrębie linii czystej, ponieważ wszelkie różnice fenotypowe są spowodowane jedynie warunkami środowiskowymi. Bazą do hodowli nowych odmian jest skrzyżowanie dwóch osobników różniących się genetycznie, co prowadzi do powstania mieszańców posiadających inne kombinacje cech w porównaniu do ich rodziców. Rodzicami mogą być zarówno rośliny należące do jednej odmiany, jak i różnych odmian, populacji, gatunków, czy nawet rodzajów. Ze względu na stopień pokrewieństwa wyróżnia się kilka poziomów krzyżowania: krzyżowanie wewnątrzodmianowe, które jest stosowane u roślin obcopylnych i daje wyraźne efekty w przypadku krzyżowania osobników wyraźnie odmiennych fenotypowo. Raczej tego rodzaju krzyżowania nie przeprowadza się u roślin samopylnych. Krzyżowanie gatunkowe i międzygatunkowe - możliwe jest do zastosowania jedynie u niektórych roślin. Jako przykład takiego krzyżowania można podać pszenżyto, które nie jest niczym innym niż krzyżówką pszenicy i żyta. Sensem krzyżowania jest uzyskanie takich form, które miałyby cechy obu form rodzicielskich i mogłyby stanowić podstawę do dalszej hodowli. Dzięki krzyżowaniu można osiągnąć następujące efekty: większą zmienność przystosowawczą roślin pod kątem nowych środowisk, możliwość uzyskania nowych kombinacji cech, transgresję, epistazę, nowe sprzężenia genów. Jeśli natomiast cecha pożądana jest jednogenowa, to jest łatwiejsza do kontrolowania przez hodowcę, dziedziczy się bowiem według praw Mendla. Z kolei cechy wielogenowe są trudne do jednoznacznego określenia i dalszej hodowli. Pojęciem transgresja określa się silniejsze występowanie danej cechy u mieszańców, niż u form rodzicielskich. Jest to związane w szczególności z cechami ilościowymi, takimi jak masa czy wzrost. Jest to efekt segregacji poligenów i łączenia się ich w różnych kombinacjach. Można przedstawić jako przykład sumowania się genów dominujących i genów recesywnych w przypadku poligenów: P - AAbb x aaBB F1 - AaBb F2 - AABB, AaBb, aabb Epistaza jest jednym z przykładów współdziałania genów i polega na kontrolowaniu aktywności jednego genu przez działanie innego. Gej hipostatyczny jest kontrolowany przez aktywność genu supresorowego (lub epistatycznego). Sprzężenie genów zostało wykryte przez Morgana. Polega ono na łącznym przekazywaniu genów występujących na jednym chromosomie. Najczęściej krzyżowanie dzieli się na proste, wielokrotne, zwrotne i wsteczne. Krzyżowanie proste polega na jednokrotnym skojarzeniu dwóch form rodzicielskich, które zostały wybrane przez hodowcę. Przykładami krzyżówki prostej mogą być: AA x BB czy AA x bb. Krzyżowanie wielokrotne polega na tym, że mieszańce otrzymane w pierwszym pokoleniu należy skrzyżować z jakoś inną odmianą o znanych cechach i tak jeszcze raz: [(AA x BB) x CC] x DD. Krzyżowanie zwrotne stosuje się wówczas, gdy istnieje przypuszczenie, że plazma wpływa na dziedziczenie danej cechy. Schemat krzyżowania zwrotnego wygląda następująco: AA x BB + BB x AA. Krzyżowanie wsteczne to krzyżowanie potomstwa z pierwszego pokolenia z jednym z rodziców. Schemat: (AA x BB) x AA. Umożliwia to zwiększenie liczby genów AA w kolejnych pokoleniach, a przytłumione zostają geny BB. Dzięki zastosowaniu krzyżowania wstecznego można też zmniejszyć oddziaływanie genów negatywnych (B). Heterozja to zjawisko zwiększonej bujności i płodności potomków w porównaniu do form rodzicielskich. Jest ono znacznie silniejsze u form homozygotycznych, najczęściej powstających w wyniku samozapylenia. W wyniki chowu wsobnego obserwuje się osłabienie organizmów, co nosi nazywa depresji wsobnej. Heterozja najczęściej występuje jedynie w pierwszym pokoleniu po przerwaniu homozygotyczności i nie jest utrwalana genetycznie. Pomimo tego jest w praktyce powszechnie stosowana, np. przy hodowli kukurydzy. Chów wsobny jest przyczyną homozygotyczności, przy której mogą ujawniać się subletalne czy nawet letalne geny recesywne. Linie wsobne uzyskiwane są powszechnie u żyta czy kukurydzy, które wykorzystuje się do hodowli heterozyjnej. W czasie skrzyżowania dwóch osobników homozygotycznych w pierwszym pokoleniu przeważają heterozygoty, a więc wyciszane są wszystkie geny recesywne. Wykorzystuje się tu także efekty współdziałania genów. W rolnictwie w praktyce wykorzystuje się jeszcze jedno zjawisko bazujące na mechanizmach genetycznych, a mianowicie poliploidyzację. Poliploidy to organizmy mające zwielokrotniony w stosunku do normalnego garnitur chromosomów. Poliploidy w rolnictwie mają najczęściej pozytywne cechy wzmocnienia pożądanych elementów. Jedyną z substancji wywołujących sztucznie mutacje związane z poliploidalnością jest kolchicyna. Znajduje się ona naturalnie w nasionach ziemniaka. Substancja ta powoduje zaburzenie procesu mitozy, gdzie nie następuje podział komórki. Zachodzi więc jedynie podwojenie informacji genetycznej. Również temperatura może być mutagenem. W niskich temperaturach bowiem zahamowaniu ulega mejoza i gamety mogą pozostać niezredukowane, tzn. diploidalne. Po połączeniu się powstanie więc tetraploidalny zarodek. W praktyce jednak proces poliploidyzacji przebiega nieco inaczej. Pierwszy etapem jest bowiem mechaniczne rozdzielenie pod mikroskopem osobników diploidalnych od poliploidalnych. Można stosować także technikę kontroli chromosomów przy użyciu analizy cytologicznej. Polega to na zabarwieniu chromosomów i policzeniu ich pod mikroskopem. Poliploidalność prowadzi najczęściej do zwiększenia objętości i masy komórki, przez co całe rośliny są dorodniejsze, a ich organy większe. Obserwacje wykazały jednak, że nie wszystkie organy u roślin poliploidalnych powiększają się w takim samym stopniu. Powiększone są także owoce, co jest szeroko wykorzystywane w sadownictwie. Poliploidy poza pozytywnym z punktu widzenia hodowli powiększeniem rośliny są także bardziej odporne na suszę. Jest to spowodowane zmniejszeniem ilości szpadek oddechowych. Najkorzystniejszym poliploidem jest tetraploid (4n). Jest to spowodowane tym, że przy wyższym stopniu poliploidalności zaczynają się ujawniać nieprawidłowości morfologiczne. Obecne prace dotyczące tworzenia nowych odmian roślin są prowadzone między innymi pod kątem indukcji mutacji. Stosuje się jednak techniki kultur komórkowych i tkankowych in vitro, dzięki czemu pracuje się praktycznie na jednej lub kilku komórkach, po czym odtwarza się z nich cały organizm. Powszechnie stosuje się też klonowanie, dzięki czemu ogranicza się prawdopodobieństwo zaburzenia wyników doświadczeń różnymi genotypami. Dodatkowo klonowanie jest wykorzystywane przez firmy hodowlane jako tania i niezwykle szybka metoda rozmnażania roślin. W celu manipulacji na materiale genetycznym roślin wykorzystywane są także techniki inżynierii genetycznej. Prowadzone są np. prace nad wyprodukowaniem roślin produkujących w naturalny sposób witaminy, szczepionki czy środki ochrony roślin będące jednocześnie korzystne lub nieszkodliwe dla człowieka. wareczka odpowiedział(a) o 14:47 pozyskiwanie dobr-->jedzenie odziez etc etc sporo tego bedzie :) blocked odpowiedział(a) o 16:07 Na rzeź (to póxniej kasa jest), dla skór, dla pierza, dla jaj, dla mleka, dla Celami hodowli zwierząt są otrzymywane od nich materiały sporzywcze np. mięso, jajka, mleko, ser i tp. Hoduje się też zwierzęta takie jak konie poto aby muc na nich jezdzic lub zalozyc stajnie z której później bedzie mozna sie utrzymywać. - dostarczenie mięsa - dostarczenie jaj - dostarczenie mleka - dostarczenie tłuszczów - uzyskiwanie wełny - uzyskiwanie skór - uzyskiwanie pierza Uważasz, że ktoś się myli? lub